Nữ Thủ tướng Merkel, đứng đầu chính phủ cũ và sẽ tiếp tục đứng đầu chính phủ mới. Không khó để đoán biết với bà Merkel vấn đề pháp lý luôn luôn sẽ phải là then chốt.
Cuộc bầu Quốc hội Liên bang Đức vừa qua không những đánh dấu thay đổi chính trị lớn tại Đức sau chiến tranh, mà còn được cho là có ý nghĩa quyết định số phận của Liên minh châu Âu (EU) trong tương lai.
Riêng với Việt Nam, một câu hỏi được nhiều người quan tâm, đường lối hành xử của CHLB Đức trong quan hệ ngoại giao với Việt Nam liệu có thay đổi với Quốc hội và Chính phủ mới?
Không ai có thể biết trong thời điểm này vì chính phủ mới chưa thành lập. Tuy nhiên thành phần quốc hội mới cũng như người đứng đầu chính phủ mới thì đã rõ.
Nữ Thủ tướng Merkel, đứng đầu chính phủ cũ và sẽ tiếp tục đứng đầu chính phủ mới, là người đã ký “Tuyên bố Hà Nội” (Hanoier Erklärung) ngày 11/10/2011 với Việt Nam (lúc đó đại diện bởi Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng) gồm 5 khoản, tổng cộng 30 điều mô tả những hợp tác giữa hai nước (đối tác chiến lược) nhằm tăng cường kinh tế, thương mại và đầu tư, (1) nhưng tiên quyết phải là các điều kiện pháp lý bảo đảm an toàn.
Mới vừa qua, ngày 20/09/2017, trong buổi tiếp tân mừng năm mới của người Đức gốc Do Thái, bà Merkel đã một lần nữa nhắc lại điều mà suốt 12 năm qua bà luôn khẳng định:
„Tự do tín ngưỡng là nền tảng của dân chủ. Những thành tựu như hòa bình và thịnh vượng là kết quả của các quá trình dài dựa trên tự do, nhân quyền, pháp quyền và dân chủ“.
Không khó để đoán biết với bà Merkel vấn đề pháp lý luôn luôn sẽ phải là then chốt. Sau cuộc bầu cử quốc hội Đức 2017, khóa 19, mặc dù bị mất phiếu trầm trọng, hai chánh đảng lớn trúng cử vẫn là liên đảng Liên minh Dân chủ Cơ đốc -Liên minh Xã hội Cơ đốc (CDU/CSU) và đảng Xã hội Dân chủ ( SPD). Ngoài ra còn có 3 đảng nhỏ cũng có đại biểu trong quốc hội, đó là đảng cực hữu AfD, đảng Dân chủ Tự do (FDP) và đảng Xanh (Grüne).
Hiện nay, đảng về nhì SPD tuyên bố từ chối không liên hiệp với Liên minh CDU/CSU thành lập chính phủ, nên chính quyền tương lai của thủ tướng Merkel sẽ phải là liên hiệp giữa CDU/CSU, với hai đảng nhỏ FDP và Grüne để đạt đa số (còn gọi là Liên minh Jamaica, theo màu sắc của các Đảng tương ứng với màu cờ của Jamaica). Do đó, với liên minh cầm quyền mới, có sự chờ đợi là sẽ có nhiều thay đổi về chính sách, và cũng sẽ có những biến chuyển trong quan hệ Đức-Việt?
Đồng thuận về Nhân quyền
Có một điều đồng thuận chắc chắn giữa ba đảng là chỗ đứng của Nhân quyền. Giống như liên đảng CDU-CSU, hai đảng FDP/ Dân chủ tự do và đảng Grüne/ Đảng Xanh đều đặt vấn đề bảo vệ nhân quyền lên hàng đầu trong chương trình của họ.
Theo đảng FDP, một trong những phương cách quan trọng nhất để góp phần bảo vệ nhân quyền là công nhận tính hợp pháp của những hoạt động của các nhà tranh đấu nhân quyền cũng như của các tổ chức nhân quyền. Cần có sự bảo vệ cụ thể khi các nhà hoạt động nhân quyền bị quấy rối, đe dọa, truy tố, bỏ tù, lạm dụng hoặc bị tra tấn.
Trong khi đó, đảng Grüne đưa ra chính sách rõ ràng: „Theo quan điểm của chúng tôi, cách đối xử với các nhà bảo vệ nhân quyền và xã hội dân sự ở mỗi nơi phải là một nhân tố quan trọng trong các cuộc đàm phán của chính phủ và hình thành quan hệ song phương với các nước khác“. (2)
Một sự kiện mang tính căn bản liên quan đến quan hệ Đức-Việt, mà có lẽ phần lớn người Việt không biết và cũng không để ý tới, là cả ba dân biểu Martin Patzelt, Marie-Luise Dött và Frank Schwabe đều được tái cử trong lần bầu Quốc hội Liên bang Đức vừa qua.
Ông M. Patzel và bà M. L. Dött (đảng CDU /Dân chủ Cơ đốc) cũng như ông F. Schwabe (đảng SPD/ Dân chủ Xã hội) là những người bảo trợ trong khuôn khổ chương trình “Dân biểu bảo vệ dân biểu” (3) cho những nhà bảo vệ nhân quyền VN đang bị ức chế, tù tội: Ba Sàm Nguyễn Hữu Vinh, LS Nguyễn Văn Đài, và Mẹ Nấm Nguyễn Ngọc Như Quỳnh.
Đặc biệt, ông M. Patzel (đảng CDU /Dân chủ Cơ đốc) và ông F. Schwabe (đảng SPD/ Dân chủ Xã hội) còn là những thành viên của Ủy ban Nhân quyền và Nhân đạo tại Quốc hội Liên bang Đức.
Đồng thuận giữa chính phủ và các dân biểu Đức
Khi tin phạm pháp trầm trọng của nhà cầm quyền Việt Nam trên lãnh thổ CHLB Đức vừa nổ ra vào cuối tháng Bảy, thì hai vị dân biểu phát ngôn viên của hai đảng lớn CDU/CSU và SPD cũng đã lên tiếng đề nghị những biện pháp cứng rắn (4):
– Dân biểu Burkhard Lischka, người phát ngôn về chính sách nội địa của đảng SPD phát biểu: “Theo tôi, cần phải tiếp tục trục xuất các nhân viên tình báo Việt Nam đã bị xác định (có liên quan tới vụ bắt cóc) và đóng băng các ngân quỹ liên quan đến một số dự án trong khuôn khổ hợp tác phát triển”.
– Người phát ngôn về chính sách đối ngoại của liên đảng CDU/CSU, dân biểu Jürgen Hardt (CDU), chủ trương tìm sự đồng tình của Âu Châu (EU) để cùng tỏ thái độ và tiếp tục tiến hành trục xuất cũng như có một số biện pháp trừng phạt không nhắm vào người dân.
Trong cuộc họp báo chính phủ ngày 22/09/2017 (5), hai ngày trước cuộc bầu cử quốc hội Đức, ông Breul, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao, xác nhận chính phủ Đức có nhận thư trả lời của phó thủ tướng kiêm bộ trưởng bộ ngoại giao Phạm Bình Minh với lập luận ông TX Thanh tự ý về nước đầu thú. Ông Breul không nêu rõ những chi tiết trong thư mà chỉ cho biết chính phủ Đức, sau khi họp nội bộ, quyết định “không thể chấp nhận” và phải tỏ thái độ quyết liệt hơn. Kết quả cho thấy những biện pháp hai vị dân biểu B. Lischka và J. Hardt đề nghị đã được thi hành: tiếp tục trục xuất nhân viên toà đại sứ Việt Nam và tạm dừng đối tác chiến lược, và cũng cho thấy sự đồng thuận giữa chính phủ và các dân biểu Đức trong cách ứng xử với sự vi phạm pháp luật Đức và quốc tế của nhà cầm quyền Việt Nam.
Cả hai vị dân biểu này cũng đều tái cử vào quốc hội mới.
Khi Tuyên bố tạm đình chỉ đối tác chiến lược với Việt Nam vừa ra, Bộ Ngoại giao và Toà Đại sứ Đức vừa đăng trên mạng chính thức của họ, thì các tờ báo VN “lề phải” từ hai tháng nay không hề đăng tin liên quan đến vụ bắt cóc, nói chi đến đối tác chiến lược bị Đức đình chỉ, bỗng đồng loạt đăng tin và chụp hình những gặp gỡ giữa những quan chức Việt Nam với những nhân viên cao cấp của toà đại sứ Đức tại VN, và loan truyền những lời đôi bên hứa hẹn nồng nhiệt sẽ hợp tác với nhau, điều không hề được các trang mạng chính thức Đức nói trên nhắc tới, sau tin đình chỉ đối tác.
Dù chưa thể đoán biết quan hệ Đức-Việt sẽ tiến triển theo chiều hướng nào, khó có thể tưởng tượng một vấn đề phạm pháp, bắt cóc người, vi phạm chủ quyền của CHLB Đức, có thể đựơc pháp luật và quốc hội Đức bỏ qua. Gần như tất cả những vị dân biểu, những vị bộ trưởng trong chính quyền cũ (tại chức cho tới khi có người kế nhiệm) có liên quan chặt chẽ với những vấn đề Việt Nam, đều tái cử dân biểu trong quốc hội mới:
– Bộ trưởng bộ ngoại giao Sigmar Gabriel (SPD),
– Bộ trưởng bộ tư pháp Heiko Maas (SPD),
– Bộ trưởng Nội vụ Thomas de Maiziere (CDU),
– Dân biểu Frank Heinrich (CDU/từng đỡ đầu và vào nhà tù thăm Đỗ thị Minh Hạnh),
– Dân biểu Dr. Bernd Fabritius (CDU/vừa thăm gặp ông Trương Minh Đức tại VN tháng tư vừa qua),
– cũng như những vị dân biểu đã được nhắc tên trong phần trên của bài.
Đồng thuận cao độ trong dư luận
Một điều rất đặc biệt, từ trước đến nay hầu như chưa thấy bao giờ nước Đức từ tả sang hữu, từ đỏ đến đen lại đồng thuận, nhất trí quan điểm như vụ Trịnh Xuân Thanh này. Cho đến nay trên tất cả báo chí và phương tiện truyền thông Đức hoàn toàn không có một ý kiến nào ngược lại, kể cả những tờ rất mác-xít như tờ Junge Welt (Thế giới trẻ). (6)
Và thậm chí tờ Neues Deutschland (Nước Đức mới) mệnh danh là một nhật báo XHCN, từng đăng bài ca ngợi “vị thế VN trên trường quốc tế” nhân Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đi thăm Đức và dự Hội nghị G20 ở Hamburg cũng không có quan điểm trái ngược với chính phủ Đức về vụ Trịnh Xuân Thanh. (7)
Vị thế pháp lý quan trọng của Viện Công tố Liên bang
Để tô đậm tình hình vụ việc bắt cóc Trịnh Xuân Thanh không thể được vùi trong quên lãng, trong bản thông cáo báo chí mới nhất ngày 22/9/2017, bộ ngoại giao Đức cũng đã nhắc lại vụ phạm pháp đang nằm trong vòng điều tra của Viện Công tố Liên bang từ ngày 10/08/2017 vì nghi vấn hoạt động gián điệp nước ngoài (điều 99 Luật Hình sự) và tước đoạt tự do của con người (điều 239 Luật Hình sự). (8)
Ngoài sự độc lập của Viện Công tố Liên Bang với Chính phủ, cũng cần biết vị thế pháp lý của Tổng công tố viên tại Toà án Tư pháp Liên bang được ghi rõ trên mạng chính thức của Viện Công tố Liên Bang: Các cuộc điều tra của Tổng công tố viên tại Toà án Tư pháp liên bang có thể ảnh hưởng đến các mối quan tâm quan trọng về an ninh nội bộ của Cộng hoà Liên bang Đức và có tác động lâu dài trên quan hệ ngoại giao với các quốc gia khác.
Kết
Hiện nay Bộ trưởng Bộ Ngoại giao là ông Sigmar Gabriel của đảng SPD. Ngay sau khi có kết quả bầu cử, đảng SPD tuyên bố sẽ không tham gia cầm quyền, mà sẽ đi vào hoạt động đối lập. Như thế đảng SPD sẽ không còn nắm Bộ Ngoại giao nữa mà sẽ về tay đảng Xanh hoặc đảng FDP trong liên minh cầm quyền (CDU/CSU, FDP và Đảng Xanh) của tân chính phủ. Tuy nhiên, với những sự đồng thuận kể trên, dù bất cứ đảng nào được phân công đảm nhiệm Bộ Ngoại giao của tân chính phủ thì hầu như sẽ không có thay đổi gì mang tính chất chuyển hướng trong chính sách và đường lối ngoại giao đối với vụ Trịnh Xuân Thanh.
Điều 39, khoản 2 của hiến pháp CHLB Đức, ghi rõ nhiệm kỳ của thủ tướng nước và các bộ trưởng liên bang sẽ chính thức chấm dứt ngày Quốc hội (mới được bầu) nhóm họp lần thứ nhất, đã được qui định vào ngày 26/10/2017. Tuy nhiên ngay sau đó Tổng thống Đức sẽ có thủ tục mời Thủ tướng và tất cả các các Bộ trưởng tiếp tục gánh vác công việc cũ cho đến ngày chuyển giao cho những người kế nhiệm: sẽ không có gián đoạn trong sự điều hành việc nước.
Trong khi chờ đợi một chính phủ mới của CHLB Đức hình thành, toà đại sứ Đức tại Việt Nam với chức năng đại diện vẫn phải thi hành đúng theo những quyết định của Bộ Ngoại giao. Quyết định mới nhất là một quyết định đơn phương của Đức, đình chỉ Hiệp định (Đức-Việt) miễn visa cho tất cả những người mang hộ chiếu ngoại giao (9).
Hiếu Bá Linh – Thoibao.de (Tổng lược bài viết „Quan hệ Đức-Việt: những điểm không giật gân nhưng quan trọng“ của tác giả Thục Quyên trên Diễn đàn Việt Nam 21: https://sites.google.com/site/forumvietnam21/tiengviet/cths/bct20171006-quanheducviet)
(1) GEMEINSAME ERKLÄRUNG VON HANOI: VIETNAM UND DEUTSCHLAND – STRATEGISCHE PARTNER DER ZUKUN FT (Auswaertiges-amt):
(2) Wir fragen die Parteien. Sie fragen die Kandidaten. Gemeinsam finden wir heraus, wie Politiker und Parteien zu Menschenrechtsthemen und den Schutz von (GFBV): https://www.gfbv.de/de/informieren/kampagnen/kandidatencheck/antworten/parteien/
(3) Chương trình “Dân biểu Bảo vệ Dân biểu” của quốc hội Liên Bang Đức sau này được mở rộng áp dụng cho cả những người Hoạt động Nhân quyền không phải là dân biểu:
(4) Entführung nach Vietnam: Härtere Sanktionen gefordert (Wirtschaft):
https://wirtschaft.com/entfuehrung-nach-vietnam-haertere-sanktionen-gefordert/
(5) Regierungspressekonferenz vom 22. September (Bundesregierung): https://www.bundesregierung.de/Content/DE/Mitschrift/Pressekonferenzen/2017/09/2017-09-22-regpk.html
(6) Bài báo tiêu biểu trên tờ Junge Welt (Thế giới trẻ) về vụ bắt cóc Trịnh Xuân Thanh:
https://www.jungewelt.de/m/artikel/315616.diplomatische-verwicklung-mit-vietnam.html
(7) Bài báo tiêu biểu trên tờ Neues Deutschland (Nước Đức mới) về vụ bắt cóc Trịnh Xuân Thanh: https://www.neues-deutschland.de/m/artikel/1060181.geheimagenten-aus-dem-boom-staat.html
(8) Ermittlungen wegen der Entführung des vietnamesischen Staatsangehörigen Xuan Thanh Trinh übernommen (General Bundesanwalt): https://www.generalbundesanwalt.de/de/showpress.php?themenid=19&newsid=724
(9) Bộ Ngoại giao Đức xác nhận: Chính phủ Đức đã đình chỉ Hiệp định Việt – Đức miễn visa cho người mang hộ chiếu ngoại giao (TB/ TD): http://thoibao.de/tin-nuoc-duc/11455/bo-ngoai-giao-duc-xac-nhan%3A-chinh-phu-duc-da-dinh-chi-hiep-dinh-viet—duc-mien-visa-cho-nguoi-mang-ho-chieu-ngoai-giao.htm
—
.jpg)
